Ceza Hukukunda Cezanın Belirlenmesi Ve Kusurluluk
Ceza Hukukukunda Cezanın Belirlenmesi Nasıl Yapılır?
Suçun İşleniş Biçimi
Kullanılan Araçlar
Suçun İşlendiği Zaman ve yer
Suç konusunun önem ve değeri
Zarar ve tehlikenin ağırlığı
Kusurun (Kast-Taksir ) Ağırlığı
Amaç ve saik ile alt ve üst sınırlar dahilinde temel cezanın belirlenmesi yapılmaktadır.
Cezanın belirlenmesinde önce cezada arttırma ve daha sonra indirim yapılmaktadır.
Cezanın Seçenek Yaptırımlara Çevirilmesi Nedir?
Yapılan yargılama sonucunda 30 gün ve daha az süreli hapis cezasına çarptırılanlar, fiili işlediği tarihte 18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını doldurmuş şahısların 1 yıl veya daha az süreli hapis cezalaerı seçenek yaptırımlara çevrilmektedir.
Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller Nelerdir?
1-Yaş küçüklüğü TCK 31
TCK Madde 31 Gerekçesi
Suç oluşturan fiili işlediği sırada henüz oniki yaşını bitirmemiş olan çocukların ceza sorumluluğu bulunmamaktadır. Fiili işlediği sırada henüz oniki yaşını bitirmemiş olması, çocuk açısından kusurluluğu mutlak surette ortadan kaldıran bir neden olarak kabul edilmiştir.
Türk Ceza Kanunu madde 31, 3 basamaklı bir yaş haritası ortaya koymuştur. Buna göre:
Fiilin işlendiği anda fail 12 yaşını doldurmamışsa ceza sorumluluğu hiç yoktur. Hatta bu yaştaki çocuklar için ceza kovuşturması dahi yapılamaz. Ancak çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir.
Eğer fail 12 yaşını doldurmuş ancak 15 yaşını doldurmamışsa, 2 olasılık söz konusudur. Eğer çocuk, fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamıyor veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş ise ilk basamaktaki çocuklar gibi değerlendirilecek ve ceza sorumluluğu olmayacaktır. Eğer çocuk, bu yeteneklere sahip ise maddede belirtildiği şekilde cezasında indirime gidilecektir.
15 yaşını doldurmuş ancak 18 yaşını doldurmamış çocuğun ise fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algıladığı veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince geliştiği düşünülmüktedir. Ancak yine de çocuk olması nedeniyle cezasında indirime gidilecektir.
2-Akıl Hastalığı TCK 32/1
3-Sağır ve dilsizlik TCK 33
Geçici nedenler; alkol ve uyuşturucu etkisinde bulunma TCK 34
Ancak alkol ve uyuşturucu etkisinde bulunma durumu kişinin kendi isteğiyle bu duruma kendisini sokmamış olması veya suçu işleyebilmek amaçlı kullanılmış olması durumunda değerlendirilmemektedir. Geçici nedenlerin kişinin iradesi dışında oluşmuş olması bu noktada önemlidir.
Kusurluluğu Etkileyen Durumlar Nelerdir?
TCK’da kusurluluğu etkileyen haller şu şekilde düzenlenmiştir:
Cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit (m. 28),
Haksız tahrik (m. 29),
Hata (m. 30).
Kaza , tesadüf, mücbir sebep (TCK'da düzenlenmemiştir.)
Hukuka Uygunluk Halleri Nelerdir?
5237 sayılı TCK’da düzenlenen hukuka uygunluk nedenleri şunlardır:
Kanunun Hükmünü Yerine Getirme (TCK m.24/1),
Meşru Savunma (Müdafaa) (TCK m.25/1),
Hakkın Kullanılması (TCK m.26/1),
İlgilinin Rızası (TCK m.26/2).
Bu durumlarda suç oluşmaktadır. Ancak kusurluluğu ortadan kaldırır.
9. Yargı Paketiyle Ceza Hukuku Alanında Yapılan Değişiklikler
Kamuoyunda 9. Yargı Paketi olarak bilinen 7531 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 14.11.2024 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
9. Yargı paketiyle Ceza Muhakemesi Kanunu(CMK)'nda uzlaştırma kurumuna ilişkin değişiklikler yapılmıştır. Buna göre hakaret suçu uzlaştırma kapsamından çıkarılmıştır.
Yapılan değişiklikle birlikte cinsel dokunulmazlığa karşı suçlarda, ısrarlı takip suçunda ve hakaret suçunda uzlaştırmaya gidilemeyecektir. Madde gerekçesinde değişikliğin sebebi; “günümüz çağdaş ceza adalet sistemlerinin genel yönelimi dikkate alınarak hakaret suçu önödeme kapsamına alınmakta ve böylelikle bu suçla daha etkin mücadele edilmesi amaçlanmaktadır” olarak açıklanmıştır. Fakat bu değişikliğin bir diğer sebebinin, bu kapsamda uygulamada sosyal medyanın yaygınlaşması ile üzerinden yapılan bazı paylaşımlara yönelik hakaret suçu işlenmesi ve akabinde uzlaştırma kapsamında müştekilerin manevi tazminat taleplerinde bulunarak bu durumu kazanç kapısı olarak kullanılmasının önüne geçilmesinde büyük bir adım atılması olduğu düşünülmektedir.. Çünkü uzlaşma kapsamında bazı mağdurlar, özellikle manevi tazminat adı altında şüphelilerden ödeme talep etmekte ve bu vesileyle bir kazanç sağlamaktaydılar.
Ödemeyi yapan şüpheliler hakkında ise uzlaştırma sebebiyle takipsizlik kararı verilmekteydi. Suçun önödeme kapsamına alınması suretiyle mağdur ve şüpheliler bir miktar paranın mağdura ödenmesi ve mağdurdan özür dilenmesi suretiyle uzlaşamayacak ve şüpheli yalnızca devlete adli para cezası ödeyerek ceza almaktan kurtulabilecektir. Değişiklik 14.11.2024 tarihinden önce başlatılan soruşturma veya kovuşturma evresinde bulunan dosyalar için uygulanmayacaktır.
Yargı paketiyle uzlaştırma talebinin kabulü süresi de uzatılmıştır. Önceden şüpheli, mağdur veya suçtan zarar gören, kendisine uzlaşma teklifinde bulunulduktan itibaren üç gün içinde kararını bildirmediği takdirde, teklifi reddetmiş sayılırken bu süre yedi güne çıkarılmıştır. Değişiklik 14.11.2024 tarihinden önce başlatılan soruşturma veya kovuşturma evresinde bulunan dosyalar için uygulanmayacaktır.
Ön Ödeme Nedir? (TCK 75)
Uygulamada, mahkeme veya savcılık tarafından yapılan ödeme önerisine halk arasında “ön ödeme emri” denildiği görülmektedir. Önödemenin yapılması halinde soruşturma aşamasında kamu davası açılmayarak kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
Ön ödeme kamu davasının açılmasını engellemektedir. Uzlaştırma kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, yalnız adli para cezası gerektiren veya hapis cezasının yukarı sınırı 6 ayı aşmayan suçlar için uygulama alanı bulmaktadır.
6 aylık sürenin tespitinde, kanun koyucu, hapis cezası ile ilgili olarak mahkemenin verebileceği cezayı değil, kanun maddesinde yazan soyut cezanın baz alınmasını istemiştir. Yani yukarı sınırı altı ayı aşmayan suçun tespitinde, ilgili suçun kanun maddesine bakmak yeterlidir.
Türk Ceza Kanunundaki Önödemeye Tabi Suçlar
Yardım veya bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi (TCK 98/1)
Dilekçe hakkının kötüye kullanılmasının engellenmesi (TCK 121/1)
Hakaret (125 inci maddenin ikinci fıkrası, üçüncü fıkrasının (b) ve (c) bentleri ve dördüncü fıkrası)
Karşılıksız yararlanma (TCK 163/1)
Bilgi vermeme (TCK 166/1)
Genel güvenliğin taksirle tehlikeye sokulması (TCK 171/1)
Akıl hastaları üzerindeki bakım ve gözetim yükümlülüğünün ihlali (TCK 175/1)
Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması (TCK 177/1)
İşaret ve engel koymama (TCK 178/1)
Çevrenin taksirle kirletilmesi (TCK 182/1)
Usulsüz ölü gömülmesi (TCK 196/1)
Kıymetli damgada sahtecilik (TCK 199/3)
Kamu görevlisinin ticareti (TCK 259/1)
Özel işaret ve kıyafetleri usulsüz kullanma (TCK 264/1)
Suçu bildirmeme (TCK 278/1)
Suçu bildirmeme (TCK 278/2)
Ses ve görüntülerin kayda alınması (TCK 286/1)
Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs (TCK 288/1)
Muhafaza görevini kötüye kullanma (TCK 289/3)
